جستاری درباره زبان «پیشگویی‌های کودک»، کتاب پنهان یهود

مرحوم صادقی تهرانی، مولف «بشارات عهدین» در جایی از کتاب خود به صورت ضمنی، زبان «پیشگویی ها» را «عبری» معرفی می کند: «آیات این کتاب چنانکه اشاره شد به اندازه‌ای سربسته و نامفهوم است که حتی علماء و مفسرین یهود و اهل لغت عبری را دچار حیرت و مشقت فراوان نموده ...» (صفحه 27)

مرحوم حاج بابا قزوینی یزدی (خاخام یهودی مسلمان شده) در «محضرالشهود فی ردالیهود» که اولین متنی است که به زبان فارسی، از وجود «وحی کودک» خبر داده و آن را معرفی کرده است، ذیل فقره دوم (فقره «ب» از پیشگویی اول) از متن پیشگویی‌ها، که کلمه «دنشا» در آن به کار رفته است چنین می نویسد: «بدان که لفظ «دنشا» در نظر فقیر نیست که در جایی از کتابهای عبری استعمال شده باشد و در کتب لغتی که الحال نزد فقیر موجود است ضبط نشده ...» (صفحه 170)

ایشان ذیل فقره «م» (فقره «م» از پیشگویی اول) از این پیشگوییها، در مورد لفظ «بایا» می نویسد: «بدان که لفظ «بایا» در نسخه موجود در نزد فقیر، به الف است و به معنی خواهش شده وقتی درست است که به عین بوده باشد و چون این قبیل تبدیلات در کلام عبری بسیار است (الی آخر) » (صفحه 172)

برای مشاهده لینک اصلی مطلب: http://teeh.ir/fa/news-details/2699/

مرحوم محمدرضای جدید الاسلام نیز در کتاب خود (منقول رضایی)، در ترجمه و تفسیر پاره ای از فقرات «پیشگویی‌ها»، چنین اشاراتی دارد. مثلا در توضیح فقره ب از پیشگویی اول چنین می نویسد: «توضیح این فقره آن که چون لفظ دوم که کلمه ونشا ممکن است که به قاعده لغت عبری که موسی را موشه می گویند و اسماعیل را اشمعیل می خوانند و چون عبری با عربی مقارن است (الی آخر) » (صفحه 296 نسخه چاپ سنگی)

اشارات مذکور، به مخاطب القاء می کنند که زبان پیشگویی ها، «عبری» است. اما تامل در متنی که خود این راویان در کتابهایشان از متن پیشگوییها ارائه کرده اند و نیز متونی کاملتری از پیشگوییها که در دسترس ما قرار دارد نشان می دهد، این متن به زبان «آرامی» است، گرچه به خط عبری نوشته شده اند.

احتمال دارد، در زمان تالیف محضرالشهود و منقول رضایی، تعریفی حداکثری از زبان عبری وجود داشته است و یک یا چند دلیل زیر، موجب این تعریف حداکثری و عبری معرفی کردن زبان پیشگویی ها شده باشند:

1- شاید صرف یهودی بودن یک متن و غیر فارسی و غیرعربی بودن آن، به معنی «عبری» بودن آن لحاظ می شده است.

2- یهودیان، میراث برِ بخش مهمی از ماثورات آرامی زبان هستند و زبان آرامی را می توان بخشی از فرهنگ باستانی یهود دانست. شاید در هم تنیدگی زبان آرامی با دوره ای از فرهنگ یهود موجب شده باشد که با سهل انگاری، زبان آرامی را با عنوان زبان عبری که زبان خاص یهودیان است عنوان دهی کرده باشند. (لازم به اشاره است که در 39 کتابی که مجموعا عهد عتیق را تشکیل می دهند، فصولی از دو کتاب عزرا و دانیال به زبان آرامی هستند. همینطور یک آیه از کتاب تکوین و یک آیه از کتاب ارمیا.)

3- احتمال دارد به خاطر خط عبری یک متن، آن را با سهل انگاری، عبری می دانسته اند.

4- احتمال دارد به علت نزدیکی قابل توجه بین زبان عبری و آرامی، تفکیکی بین آنها قائل نمی شده اند و هر دو زبان را با یک عنوان، عبری، می نامیده اند.

5- ممکن است قائل به این تعریف از زبان عبری باشند که زبان عبری، عبارت است از زبان یهودیان و از آنجا که در دوره ای زبان یهودیان، زبان آرامی بوده است، پس زبان آرامی، زبان عبری است.

برخی شواهد آرامی بودن زبان متن پیشگویی‌های کودک

1- در زبان انگلیسی، حرف تعریف the  که بر سر یک کلمه بیاید آن کلمه را معرفه می کند. در عربی اضافه شدن دو حرف «ال» به ابتدای یک کلمه چنین کاری انجام می دهد. در فرانسه، la و le برای مونث و مذکر از نشانه های معرفه بودن هستند. در عبری اضافه شدن ה (ه) بر سر یک کلمه نشانه معرفه بودن آست و اما در زبان آرامی اضافه شدن مصوت«آ» در «انتهای» کلمه، نشانه معرفه بودن است که وقتی با رسم الخط عبری نوشته شود می شود اضافه شدن حرف א در «انتها»ی یک کلمه.

به بیان دیگر، در یک متن انگلیسی، به وفور کلمه the  را می بینیم و در یک متن عربی به وفور کلماتی را می بینیم که با «ال» آغاز شده اند و در یک متن عبری هم به وفور کلماتی می بینیم که با ה آغاز می شوند و به همین سیاق در یک متن آرامی که به خط عبری نوشته شده به وفور کلماتی را می بینیم که به حرف א ختم می شوند.

در وحی کودک، در یک نگاه اجمالی، با متنی روبه رو هستیم که از یک طرف نسبت به یک متن عبری، تعداد بسیار کمتری کلمه وجود دارد که با حرف ה آغاز شده اند (و احتمالا کلماتی که با این حرف آغاز شده اند، این حرف جزو خود آن کلمه است نه اینکه به ابتدای آن اضافه شده باشد) و از سوی دیگر تعداد بسیار زیادی کلمه دیده می شود که به حرف א ختم می شوند.

2-  حرف ربط (یا اسم موصولِ) כד به معنی «وقتی که»، واژه ای منحصرا آرامی (آرامی بابلی) است و در عبری وجود ندارد. اما در پیشگوییهای کودک حداقل 13 بار به کار رفته است.

 

3- مولف کتاب «بشارات عهدین»، در صفحه 45 از کتابش، برای ترجمه فرازهایی از «پیشگوییهای کودک»، این تیتر را انتخاب کرده است: «ترجمه کتاب "نبوئت هیلد" (یا وحی کودک) از زبان اَنقلوس به زبان فارسی». 

عبارت «زبان انقلوس»، عبارت دقیقی نیست، چرا که زبانی به این نام نمی شناسیم. از سوی دیگر، متنی مشهور در میراث مکتوب یهودی می شناسیم به نام «تارگوم انقلوس» یا «تارگوم اُنکلوس» (תרגום אונקלוס / Targum Onkelos) .

کلمه تارگوم (תרגום) در عبری به معنی ترجمه است و معنی این عبارت می شود: «ترجمه اُنکلوس». انکلوس (אונקלוס )، فردی بوده است که تورات را در حدود قرن اول یا دوم میلادی به زبان آرامی بابلی ترجمه و تفسیر کرده است و به این ترجمه و تفسیر او «تارگوم اُنکلوس» یا «تارگوم اُنقلوس» گفته می شود. به بیان دیگر، منظور مولف بشارات عهدین از عبارت «زبان اُنقلوس»، «زبان تارگوم اُنقلوس» و به بیان دقیق تر، زبان «آرامی بابلی» است.

می بینیم که خود مولف بشارات عهدین در این قسمت از کتابش، به غیر عبری بودن زبان پیشگویی‌ها واقف است و اینکه در مواضع دیگری از کتابش، زبان آن را عبری معرفی کرده است، قرینه ای بر صحت این ادعای ماست که ایشان و امثال ایشان، تعریفی حداکثری از زبان عبری در ذهن داشته اند و سهل انگاری شان در عبری بیان کردن زبان پیشگوییها، تعمدی یا از روی بی اطلاعی نبوده است. با این حال، روشن است که این تعریف حداکثری، به پژوهشگری که از تعریف حداکثری آنها بی اطلاع است، در مورد زبان پیشگوییها، آدرس غلط می دهد.
 

فهرست منابع:

1- محمد صادقی تهرانی، «بشارات عهدین»، انتشارات شکرانه، 1390.
2- حاج بابا قزوینی یزدی، «محضرالشهود فی ردالیهود»، موسسه فرهنگی انتشاراتی حضور، 1378.
3- میرزا محمدرضا جدیدا لاسلام، «منقول رضایی»، نسخه چاپ سنگی به خط و ترجمه محمد علی کاشانی به تاریخ 1288 هجری قمری.
4- ا.د.یوسف متی قوزی، محمد کامل روکان،«آرامیة العهد القدیم»، قواعد و نصوص، منشورات المجمع العلمی،مطبعة المجمع العلمی، بغداد، 2006م.
5- سلیمان حییم، «فرهنگ عبری- فارسی»، انجمن کلیمیان تهران، 1360.
6-  Jewish Encyclopedia ، مجموعه 12 جلدی، ویراستهIsidore Singer، 1906م، جلد 12، مدخل TARGUM، صفحات57-63.